رخداد انواع گوناگون کانسارهای سولفید توده‌ای آتشفشان‌زاد (VMS) و ارتباط آن با تحولات زمین‌ساختی- ماگمایی در پهنه سنندج- سیرجان

انواع گوناگونی از نهشته‌های سولفید توده‌ای آتشفشان‌زاد (VMS) در بخش‌های شمالی و جنوبی پهنه سنندج- سیرجان تشکیل شده‌اند که از مهم‌ترین آنها می‌توان کانسارهای مس- روی- نقره بوانات (نوع پلیتیک مافیک یا Besshi)، مس- روی سرگز (نوع بایمدال مافیک یا Noranda) و روی- سرب- مس چاه‌گز (نوع سیلیسی‌کلاستیک فلسیک یا Bathurst) در بخش جنوبی و کانسار سولفید توده‌ای غنی از طلای باریکا (نوع بایمدال فلسیک یا Kuroko) را در بخش شمالی نام برد. مقایسه این نهشته‌ها و بررسی ارتباط تشکیل آنها با فرایندهای تکتونو- ماگمایی در این پهنه نشان‌دهنده تشکیل آنها در حوضه‌های کافتی درون کمانی مرتبط با فرورانش پوسته اقیانوسی نوتتیس به زیر صفحه قاره‌ای ایران در دوران مزوزوییک است. دلیل اصلی رخداد انواع گواناگون VMS در این پهنه، می‌تواند در ارتباط با تحول و تکامل ماهیت ماگما و حوضه‌‌ای کافتی درون کمانی باشد.  مقایسه این نهشته‌ها با همدیگر از دید برخی ویژگی‌ها مانند سنگ‌های درون‌گیر و توالی میزبان و همبود (پاراژنز) کانی‌شناسی نشان می‌دهد که نهشته‌های بوانات و سرگز با کانسار چاه گز تفاوت‌های آشکاری دارند که به‌نظر می‌رسد دلیل اصلی این تفاوت‌ها ترکیب ماگمایی متفاوت یعنی فلسیک بودن ترکیب اصلی سنگ‌های آتشفشانی در توالی منطقه چاه‌گز و مافیک بودن آنها در توالی‌های میزبان مناطق بوانات و سرگز  باشد. ایجاد و گسترش کافت کمانی در مناطق بوانات و سرگز در مراحل آغازین قرار دارد در حالی که کافت درون کمانی در منطقه چاه‌گز به بلوغ رسیده است و این دلیل اصلی تفاوت در ماهیت ماگما و نوع کانه‌زایی VMS در این مناطق است. پهنه سنندج- سیرجان (به‌ویژه بخش جنوبی آن) به دلیل میزبانی انواع گوناگون و بزرگ‌ترین و بیشترین ذخایر VMS شناخته شده در ایران، جذاب‌ترین پهنه ساختاری برای اکتشاف این نهشته‌ها است.